The Economist dergisi tarafından yapılan kapsamlı bir araştırma, iş dünyasının başarısında devlet ile kurulan yakın ilişkilerin belirleyici rol oynadığı ülkeleri ortaya koymaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, devlet desteği ve siyasal bağlantıların ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisinin en yoğun biçimde hissedildiği ülke Rusya’dır. Bu bağlamda Rusya, dünyada “eş-dost kapitalizmi”nin en güçlü şekilde gözlemlendiği örneklerden biri olarak öne çıkmaktadır.

Çalışmada, özellikle yüksek kâr marjları ve stratejik öneme sahip sektörlerde eş-dost kapitalizminin etkisinin daha belirgin olduğu vurgulanmaktadır. Kumar endüstrisi, petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynakları, savunma sanayi, bankacılık sistemi, emlak piyasası, büyük ölçekli altyapı projeleri, limanlar ve havaalanı inşaatları, bu ilişkilerin en yoğun hissedildiği alanlar arasında yer almaktadır. Bu sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, genellikle devletle yakın ilişkilere sahip iş insanlarının kontrolündedir ve bu durum rekabeti sınırlayarak ekonomik kaynakların belirli ellerde yoğunlaşmasına yol açmaktadır.

The Economist’in verilerine göre, Rusya’da milyarderlerin söz konusu sektörlerden elde ettikleri gelirlerin gayrisafi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı yüzde 18’e ulaşmaktadır. Bu oran, Rusya’yı eş-dost kapitalizminin yoğunluğunu ölçen endekste lider konuma getirmektedir.

Rusya’nın ardından, benzer dinamiklerin gözlemlendiği Malezya, Filipinler, Singapur, Ukrayna ve Meksika gelmektedir. İlk 10 içerisinde yer alan diğer ülkeler ise Endonezya, Türkiye, Hindistan ve Tayvan’dır. Bu ülkelerde de devlet ile iş çevreleri arasındaki yakın bağların ekonomik düzeni şekillendirdiği, özellikle büyük ölçekli projeler ve stratejik sektörlerde piyasa mekanizmalarının yerini siyasi bağlantıların aldığı görülmektedir.

Eş-Dost Kapitalizminin Özellikleri:

• Devlet kaynakları (ihaleler, teşvikler, krediler) rekabetçi kurallara göre değil, siyasi veya kişisel bağlantılara göre dağıtılır.
• Gerçek rekabet ve verimlilik yerine, ayrıcalıklı şirketler veya kişiler haksız avantaj sağlar.
• Genellikle yolsuzluk, kayırmacılık, nepotizm ve şeffaflık eksikliği ile ilişkilidir.
• Ekonomide verimliliği düşürür ve uzun vadede büyümeyi, inovasyonu ve adaleti engeller.

Örnek:
Bir şirketin kamu ihalesini en iyi teklif vermediği halde sadece siyasetçilerle yakın ilişkileri sayesinde kazanması eş-dost kapitalizmine örnektir.Kısaca: Eş-dost kapitalizmi, piyasa kurallarının işlemediği, devlet gücüyle özel çıkarların iç içe geçtiği bir “kayırmacı kapitalizm” türüdür.Eş-dost kapitalizminin (crony capitalism) ekonomi literatüründe etkileri üzerine yapılan akademik çalışmalar şu noktaları vurguluyor:

1. Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkiler

• Eş-dost kapitalizmi, kaynakların verimli kullanılmasını engelleyerek uzun vadeli ekonomik büyümeyi yavaşlatır. Özellikle devlet destekli “yakın” şirketlerin piyasa verimliliğini bozduğu ve üretkenliği düşürdüğü gösterilmiştir (Cheung, 2021).
• Buna karşılık, bazı çalışmalar gelişmekte olan ülkelerde kısa vadede belli sektörlerde hızlı büyüme sağlayabileceğini, ancak sürdürülebilir kalkınmayı engellediğini belirtmektedir (Holcombe, 2018).

2. Gelir Dağılımı ve Eşitsizlik

• Eş-dost kapitalizmi, servet ve gelir eşitsizliğini artırır çünkü ayrıcalıklı şirketler ve elitler devlet destekleriyle zenginleşirken, geniş toplum kesimleri dışlanır (Holcombe, 2018).
• Bu durum özellikle finansal kriz dönemlerinde daha belirgin hale gelir; seçilmiş şirketler korunurken diğerleri zarar görür (Cheung, 2021)._)

3. Yolsuzluk

• Eş-dost kapitalizmi, siyasi bağlantılar üzerinden yapılan ayrıcalıklı anlaşmalar nedeniyle yolsuzlukla doğrudan ilişkilidir. Devlet gücü, ekonomik rant yaratmak için kullanılır (Holcombe, 2018)._)
• Ayrıca, piyasada şeffaflığın azalması şirketlerin risklerini artırır; bağlantılı firmalarda ani hisse çöküşleri yaşanabilir (Cheung, 2021).

4. Siyasal ve Kurumsal Etkiler

• Eş-dost kapitalizmi, piyasa ekonomisinin temel işlevlerini zayıflatırken devletle iş dünyası arasındaki bağları güçlendirir; bu da hem kurumsal kalitenin hem de demokratik süreçlerin zayıflamasına yol açar (Holcombe, 2018).

Eş-Dost Kapitalizminin Önüne Geçmek için;.

Öncelikle denetlenebilir, şeffaf, etik ve ahlaki değerleri içinde barındıran ve herkese eşit uygulanan bir anayasal düzen tesis edilerek hukukun üstünlüğü korunmalıdır.